Nhờ vào tính phân quyền và phi tập trung của Blockchain đã hình thành nên một hệ thống quản trị công bằng từ đó hình thành nên nhiều tổ chức tự trị ẩn danh với các sứ mệnh khác nhau và được vận hành tự động mà không cần liên kết và điều hành bởi một tổ chức hay cá nhân nào mà chúng ta hay gọi là DAO – Decentralized Autonomous Organization. Bài viết này sẽ giới thiệu đặc điểm của các tổ chức DAO này
1. DAO – Decentralized Autonomous Organization là gì ?
DAO được biết đến như các Tổ chức Tự trị Phi tập trung nhằm giải quyết các vấn đề mà con người hay tổ chức truyền thống không thể làm được. Nói một cách đơn giản, DAO là một tổ chức tự điều hành bởi các dòng code và các chương trình máy tính được lập trình sẵn và thông qua smart contract để đề xuất và biểu quyết.
Có thể hiểu, DAO có khả năng tự hoạt động mà không cần một cơ quan trung ương hay một tổ chức tập trung hay bên thứ 3 nào quản lí mà hoàn toàn do cộng đồng
Bằng việc tự động hóa qua các giao thức và smart contract, một tổ chức DAO có thể vận hành mà không đến sự can thiệp của con người, tạo nên tính minh bạch, công bằng và phân quyền cho cộng đồng. Một DAO thường được vận hành bởi một cộng đồng gồm các cổ đông. Cổ đông là những tầng lớp được tạo ra bởi một số cơ chế token.
2. DAO hoạt động như thế nào ?
Các quy tắc và hồ sơ giao dịch của một DAO được lưu trữ minh bạch trên blockchain. Các quy tắc thường được quyết định bởi phiếu bầu của các cổ đông. Thông thường, cách thức các quyết định trong DAO là thông qua các đề xuất. Nếu một đề xuất được đa số các cổ đông bỏ phiếu thuận (hoặc đáp ứng một số quy tắc khác trong bộ quy tắc đồng thuận của mạng), thì đề xuất sẽ được thực hiện.
Một số cách thức khác thì có thể thấy DAO vẫn hoạt động như một tổ chức nhưng theo kiểu phân quyền, công bằng và phi tập trung. Còn các tổ chức truyền thống được cấu trúc phân cấp và nhiều tầng lớp công chức để kiểm soát hoạt động của tuyến dưới, DAO không có hệ thống phân cấp mà tất cả thành viên sẽ có vai trò ngang hàng với nhau và DAO sử dụng các cơ chế kinh tế để gắn kết lợi ích của tổ chức với lợi ích của các thành viên, thường là qua việc sử dụng cơ chế token quản trị dùng làm phần thưởng qua nhiều hình thức.
Các thành viên của DAO không bị ràng buộc bởi bất kỳ hợp đồng chính thức nào mà họ sẽ đi cùng nhau bởi các sứ mệnh và phần thưởng do tổ chức đưa ra. Các quy tắc này hoàn toàn minh bạch và được viết trong chương trình máy tính mã nguồn mở và smart contract được dùng để tự điều hành tổ chức. Vì các DAO hoạt động không biên giới, nên chúng có thể là đối tượng chịu các áp dụng thực thi pháp lý khác nhau.
DAO sẽ có các đặc điểm cơ bản là tính phân quyền và khả năng tự trị vì trong một DAO sẽ không có người nắm quyền và tự quyết mà phải thông qua dựa trên các phiếu bấu của cộng đồng tham gia DAO
Khi một DAO được triển khai, nó không thể bị kiểm soát bởi một bên đơn lẻ mà thay vào đó là bởi một cộng đồng những người tham gia. Nếu các quy tắc quản trị được xác định trong giao thức được thiết kế tốt, chúng sẽ hướng các đến điều kiện có lợi nhất trong một giao thức blockchain
Nói dễ hiểu hơn thì tổ chức DAO sẽ cung cấp một hệ thống giao thức lập trình để cộng tác mở kết nối cộng đồng trên toàn cầu với nhau. Hệ thống giao thức này cho phép các cá nhân và tổ chức cộng tác mà không cần phải biết hoặc tin tưởng lẫn nhau.
3. DAO sinh ra nhằm giải quyết vấn đề gì ?
Bằng sự minh bạch của blockchain, các phần thưởng khích lệ trong tổ chức sẽ được căn chỉnh và có rất ít (hoặc không có) sự bất cân xứng thông tin. Vì tất cả các giao dịch được ghi lại trên một blockchain, hoạt động của DAO là hoàn toàn minh bạch, và theo lý thuyết, sẽ thúc đẩy sự trung thực.
DAO có xu hướng phát triển trên blockchain bởi tính phân quyền và phi tập trung của nó, từ đó DAO đang nhận được nhiều sự chú ý từ cộng đồng do:
- Sức nặng ngày càng lớn của decentralized: Các tổ chức tài chính truyền thống và chính phủ các nước có nhiều biện pháp kiểm soát người dùng. Các ông lớn trong nhiều lĩnh vực có quá nhiều quyền lực và đang có những hành động lạm dụng sức mạnh của mình. Điều này là tác nhân thôi thúc người dùng vượt ra khỏi những hạn chế và lấy lại những quyền lợi thuộc về mình.
- Thị trường crypto thu hút được nhiều sự chú ý như Defi, NFT hay GameFi hoặc các lĩnh vực khác như truyền thông, âm nhạc, giải trí,v.v. Thị trường tiền điện tử ngày có nhiều ứng dụng thực tế phổ biến và thu hút được nhiều nhà đầu tư quan tâm đến nó. Để tiếp cận miếng bánh này dễ dàng hơn, việc tạo ra các DAO với sự tham gia của nhiều bên sẽ giúp bổ trợ lẫn nhau, từ nguồn vốn, kinh nghiệm, quan hệ và nhiều yếu tố khác.
4. Ứng dụng của DAO trong thực tiễn
Dự án tiền điện tử
DAO vẫn còn là một khái niệm khá mới và bắt đầu phát triển, một số dự án đi đầu như:
- Khi nhiều tổ chức DAO ra mắt các giao thức và phát hành token quản trị thì ngay sau đó cộng đồng sẽ đi đến quyết định đầu tư vào token đó. Có thể nhắc đến một số cái tên nổi bật như: BitDAO, FlamingoDAO, Duck DAO,v.v.
- Khi các dự án phát triển thì tất nhiên họ cần phải có nhân sự, người phát triển dự án đó, chúng ta có thể gọi là Service DAO. Bạn có thể hình dung đây là nơi thu hút các nhân lực làm việc cho dự án.Tất nhiên, các công việc và hoạt động sẽ được quản lý bằng code và các hợp đồng thông minh. Một số ví dụ điển hình của DAO này có thể kể đến như: PartyDAO, DeepDAO, Yield Guide Games (YGG),v.v.
- Cộng động tham gia góp quỹ vốn và mọi người sử dụng DAO để biểu quyết việc sử dụng quỹ vốn nói trên chia đều cho những người tham gia như thế nào. Điều đặc biệt của loại hình này đó chính là không có động cơ lợi nhuận mà thay vào đó là hoạt động theo lợi ích chung của cộng đồng.Một trong những DAO tài trợ đình đám nhất hiện nay có thể kể đến: Uniswap Grants, Compound Grants, AAVE Grants,v.v.
Trường hợp sử dụng rộng hơn:
Ngoài việc DAO được các công ty tiền điện tử hay hoạt động tài chính áp dụng, nó còn lớn hơn thế:
- Chính phủ: DAO sẽ tăng cường kiểm toán, bỏ phiếu, giám sát thực hiện hợp đồng, đấu thầu và nhiều quy trình,v.v.
- Tổ chức phi lợi nhuận: Cho phép cá nhân nhận quyên góp một cách ẩn danh và chấp nhận các thành viên từ mọi nơi trên thế giới. Các thành viên có thể bỏ phiếu về cách sử dụng số tiền quyên góp được.
- Công ty Audit: Cải thiện hoạt động kiểm toán bằng cách cho phép quản lý dự án tự động, cải tiến theo dõi và bảo mật tốt hơn.
5. Những khó khăn đang gặp phải của DAO
Pháp lý:
Môi trường pháp lý xung quanh các DAO hoàn toàn không chắc chắc bởi vì còn liên quan đến các rào cản Pháp lý trên toàn thế giới. Các quy định pháp lý không chắc chắn và không liền mạch sẽ tiếp tục là một rào cản đáng kể đối với việc áp dụng DAO.
Các cuộc tấn công tập thể:
Về cơ bản, các đặc tính của tổ chức DAO là phân quyền, công bằng và phi tập trung sẽ dẫn tới những hạn chế đáng kể về hiệu suất và bảo mật cho tổ chức vì vậy sẽ có những rủi ro tiềm ẩn so với các tổ chức truyền thống
Các điểm tập trung:
DAO có thể cho phép nhiều người tham gia cộng tác hơn bao giờ hết, nhưng các quy tắc quản trị đặt ra trong giao thức sẽ luôn là một điểm tập trung. Lập luận có thể đưa ra là các tổ chức tập trung có thể hoạt động với hiệu quả cao hơn nhiều, đổi lại – chúng sẽ bỏ mất lợi ích của việc tham gia mở.
6. Ưu và Nhược điểm của DAO
7. Tiềm năng của DAO
Hiện nay, sự phát triển của DAO được cho là gắn liền với blockchain và tính phi tập trung. Bên cạnh đó, trong bối cảnh các tổ chức truyền thống đang ghi nhận nhiều sự việc liên quan đến việc lạm dụng quyền hạn, thao túng tài sản gây thiệt hại lớn đối với cả doanh nghiệp thì mô hình DAO càng được nhiều người trên thế giới quan tâm hơn cả.
Ngoài ra, thị trường tiền điện tử đang ngày càng có những bước tiến lớn và tác động đáng kể đến đời sống, nguồn thu nhập của rất nhiều người dùng. Chưa kể đến việc thị trường này còn mở ra nhiều cơ hội để người dùng có thể dễ dàng tiếp cận và hưởng lợi, chẳng hạn như DeFi, NFT,v.v. DAO xuất hiện và là nơi giúp cho người dùng trên toàn thế giới có thể trải nghiệm, cải thiện tài chính,v.v.
8. Tổng kết
DAO cho phép các tổ chức thoát khỏi sự phụ thuộc vào mô hình tổ chức truyền thống. Thay vì một thực thể trung tâm điều phối những người tham gia, các quy tắc quản trị hoàn toàn tự động và sẽ hướng các tác nhân tới những kết quả có lợi nhất cho một giao thức mạng lưới
Bên cạnh đó, với những ưu điểm mà DAO mang lợi được XGems nhắc ở trên, điều này cho thấy tiềm năng phát triển của DAO trại thời điểm hiện tại là rất lớn.
